انسان اگر بخواهد عمر خود را به بهترین وجه ممکن بگذراند باید برای زندگی خود برنامه ریزی داشته باشد.


مقدمه 

 ما در این دنیا نمی‌توانیم همه اشیاء گران قیمت خود را نگه داریم. یعنی بخواهیم یا نخواهیم باید لحظه به لحظه‌ی عمرمان برود و ما نتوانیم مانع از رفتن آن شویم. شخص می‌تواند ماشین خودش را نفروشد. خانه‌اش را می‌تواند نفروشد. ولی نمی‌تواند بگوید: عمرم را صرف نمی‌کنم. بخواهیم یا نخواهیم عمرمان صرف می‌شود. یعنی ما در این بازار مجبور به فروش هستیم. «الدُّنْیَا سُوق»[1] یعنی دنیا بازار است. مردم مجبور به فروش هستند. شما نمی‌توانید سدی در مقابل گذر زمان و عمر خودتان باشید. اما دو مسیر وجود دارد که شما می‌توانید هر کدام از آنها را انتخاب کنید تا عمرتان مفید یا بی فایده باشد. إِنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ إِمَّا شَاکِرًا وَإِمَّا کَفُورًا. ما به حقیقت راه (حق و باطل) را به او نمودیم حال خواهد (هدایت پذیرد و) شکر (این نعمت) گوید و خواهد (آن نعمت را) کفران کند.[2]


1.عمر و زمان خودتان را در راه باطل خرج کنید

جوانی که می‌توانست استعداد خود را برای پیشرفت خودش و اسلام استفاده کند، با انتخاب های نادرست در مسیر انحرافی قرار می‌گیرد و استعداد های خودش را تباه می‌سازد، در گناه غرق می‌شود  و عمر گران مایه را از دست می‌دهد. (مسیر ضلالت) این مسیر فقط خسران و ضرر است.

نکته: امور دنیا به گونه‌ای نیست که انسان به صورت قطعی به هدفش برسد، هیچ‌کسی نمی‌داند که فردا چه چیزی به دست می‌آورد و چه به سرش می‌آید، نباید عمر خود را صرف این کرد که به مقام و پست برسیم چون ممکن است اجل مهلت ندهد و معادلات عوض شود.


2.عمر و وقت  خود را در مسیر حق  خرج کنیم

این عمر خودتان را در مسیر الهی صرف کنید و در این بازار، عمر گران بهای خود را به خداوند بفروشید. چون این معامله بر خلاف معامله های دیگر، ضرر و زیانی ندارد و تمامش برای شما منفعت خواهد بود. شاید برای شما سوالی بوجود بیاید که چرا با خداوند معامله کنیم و عمر خودمان را در راه او خرج کنیم؟ چون معامله با خداوند، خاصیت های دارد که برای ما منفعت به همراه دارد و زیان و ضرری در کار نیست. فردی در دنیا و آخرت برنده است که این سرمایه الهی را تبدیل به تجارت بی خسارت کند و آن، تجارت با خداوند است. 


 خاصیت صرف کردن عمر برای خدا


1. خداوند جنس کم را نیز می‌خرد
شاید آن کاری را که در مدت زمان کمی از عمر خودمان انجام دادیم و از نظر ما بی اهمیت به نظر برسد اما خداوند، آن را با قیمت بالایی می خرد. فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ. [3] یعنی به مقدار ذره‌ای کار شود، ذره را هم می‌خرد.اما مردم جنس کم نمی‌خرند، پس جوان عزیز: سزاوار است تا عمر خودتان را برای خداوند خرج کنید. 

2. جنس معیوب را هم می‌خرد
شاید این فرصت ها، کارها و زمان های از عمرمان را برای خداوند صرف کردیم  دارای عیب باشد، اما خداوند آن را از ما می‌خرد. مردم جنس معیوب را نمی‌خرند. اگر پرتقالی، گوجه و خیاری پوسیده باشد نمی‌خرند. 

3. گران می‌خرد
ما به دنبال این هستیم تا ارزان تر بخریم. اما خداوند، جنس کم و معیوب ما را با قیمت بالاتر می‌خرد. 

تذکر: اگر دوست دارید از عمر خودتان به نحو احسن استفاده کرده و برنده این مسابقه باشید، باید عمر خودتان را برای خداوند خرج کنید. خَابَ الْوَافِدُونَ عَلَى غَیْرِک. باختند آنهایی که خودشان را به غیر خدا فروختند.[4] 

سه نکته وجود دارد  که باعث می‌شود تا از عمرمان بهترین استفاده را داشته باشیم:

1. مال و ثروت را فدای وقت و زمان کنید
انسان‌ها معمولاً وقت را فدای مال و ثروت می‌کنند و آن را وسیله ترقی مادی قرار می‌دهند، در صورتی که باید مال و ثروت در خدمت وقت باشد و آنها را وسیله بهره‌مندی برتر از وقت قرار داد. بر همین اساس پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «کُن عَلی عُمرِکَ اَشَحُّ مِنک عَلی دِرهَمِکَ وَ دِینارِک؛ در حفظ عمر خود، بخیل‌تر از پول و ثروت خود باش.»[5]

2.عمر ما محدود است
 گاهی یادمان می رود که عمر ما، عمر نوح و خضر نیست و برای همیشه پای بر گرده کره خاکی نخواهیم گذاشت و برای ابد، نفس نخواهیم کشید. مثل خیلی ها که با اجل طبیعی یا حوادث و سوانح، جان می بازند، مانیز باید این جان عاریت را به جان آفرین تسلیم کنیم. دیر و زود دارد، اما سوخت و سوز ندارد. پس، حال که چنین است، عمر را به غفلت نگذرانیم. به قول سعدی: ای که پنجاه رفت و در خوابی*مگر این پنج روزه دریابی[6]

3. برنامه ریزی داشته باشید
انسان اگر بخواهد عمر خود را به بهترین وجه ممکن بگذراند باید برای زندگی خود برنامه ریزی داشته باشد که در این باره مولای متقیان امیرالمومنین (علیه السلام) در وصیت به فرزندانش چنین فرمودند  «اوصیکما...بتقوی اللّه و نظم امرکم» شما را به تقوای الهی و نظم و برنامه ریزی در کارها سفارش می کنم.»[7]

پی نوشت :
[1] محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1407 ق، جلد 46، صفحه 326. 
[2] قرآن کریم، سوره انسان، آیه 3. 
[3] قرآن کریم، سوره زلزله، آیه 7.
[4] بحارالانوار، جلد 96، صفحه 389. 
[5] بحارالانوار، جلد 77، صفحه 78.
[6] سعدی، بوستان، قصیدهٔ شمارهٔ ۵۱، پند. 
[7] محمد بن حسین شریف الرضی (گردآورنده)، نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، قم: مشهور، 1385، نامه 47